Osmanlı Arşivinde Çukurova Tarihi ile ilgili belge araştırma çalışmalarım esnasında Kanuni Sultan dönemi Adana Tapu defterlerinde Yüreğir Ovasında ve deniz kıyısında Vanir isminde bir mezra ve aynı yerde harabe şehir ile ilgili kısa açıklamalar vardı. 1572 Tarihli Adana Tapu defterinin 49-a. sayfasında  yazılı alan " Yüreğir Nahiyesinde Vanir isminde harabe şehir yakınında Od Kalesi demekle bilinen iskeleye bazı zamanlarda küffar gemileri çıkıp" bilgilerini elde ettikten sonra bahsi geçen Vanir şehrini arama çalışmalarına başladım. 

 

PİRİ REİS HARİTASI KAYIP ŞEHRİ ORTAYA ÇIKARDI

 

Piri Reis'in 1520'li yıllarda yazdığı ve asıl örneğini Kanuni Sultan Süleyman'a sunduğu dünya coğrafyası ve denizler, limanlar hakkında bilgiler veren Kitabı Bahriye'sinde  Akdeniz kıyısında Adana'ya bağlı  Çukurova'nın deniz sahilinde Karataş ilçesinin batısında deniz fenerinin bulunduğu şehrin isminin OD KALESİ olduğunu öğrendim.  Günümüzde ise adı geçen Od Kalesi veya deniz fenerinin bulunduğu tepelik alandaki antik şehrin ismi MAGARSUS olarak biliniyor.Bilimsel tanıtım çalışmalarında da Magarsus ismi ile tanıtılıyor.

 

    ARKEOLOJİ DÜNYASI ŞAŞKIN

 

    Arkeoloji kaynaklarında MAGARSUS olarak bilinen tarihi şehrin gerçekte VANİR olduğu ile ilgili bilgileri tartışmak istediğim tarihçi ve arkeologlar şaşırdılar ve susmayı tercih ettiler. 

    Karataş'taki Antik kenti MAGARSUS isminin verilmesinin perde arkasında 19. yüzyılda Osmanlı ve Anadolu coğrafyası ile ilgili harita çalışmalarını sürdüren Alman asıllı KİEPERT'in  Adana haritasında, hiçbir gözlem ve bilimsel araştırmaya dayanmadan- Karataş yakınlarındaki deniz fenerinin bulunduğu yerdeki tarihi şehrin MAGARSUS olarak isimlendirildiğini öğrendim. Aslında Alman haritacı KİEPERT'in  MAGARSUS tanımlaması Çukurova'yı Küçük Ermenistan olarak görmek isteyenlerin desteklediği bir düşüncenin de hayata geçirilmesi idi. Nitekim Ermeni asıllı Alishan'ın 1890'lı yıllarda yazdığı  "Sis ve Kilikya Ermenistan"  kitabında Küçük Ermenistan'da MAGARSUS antik kent planlarının da yayınlandığını gördüm. 

 

     MAGARSUS ANTİK KENT İSMİ BİLİMSEL YAYINLARDAN SİLİNMELİDİR 

 

    Osmanlı'nın son döneminde Batılı orientalistlerin ve arkeologların kendi siyasi düşüncelerine göre şekillendirdiği coğrafi yer isimleri, antik kent kimliği çalışmalarının bir parçası olarak gündeme getirilen MAGARSUS antik kent ismi bilimsel yayınlardan silinmelidir. 

 

    Kuruluşu MÖ 7. yüzyıla kadar uzanan Roma ve Bizans, Haçlı,Osmanlı  döneminde de isminden bahsedilen Yüreğir Ovası deniz sahilindeki OD KALESİ veya Karataş deniz feneri yakınındaki tarihi kayıp şehir  VANİR bulunmuştur. Vanir kayıp şehrinin yerinin bulunmasından dolayı tarihi Adana  Tapu defterleri yazdıran Kanuni Sultan Süleyman'a ve adı geçen şehri harita üzerinde gösteren PİRİ REİS'e çok teşekkür ederim.

 

 Cezmi YURTSEVER

 

FOTOĞRAFLAR

 

1.Tarihçi YURTSEVER, Osmanlı Arşiv defterinde kayıp şehir Vaniri gösteriyor

 

2.Osmanlı'nın 1572 tarihli Adana Tapu defterinde  Vanir bilgileri 

 

3.Piri Reis Haritasında OD KALESİ ve harabe şehir (Vanir) görünüşü 

 

4.Tarihçi Yurtsever, Magarsus  Kazı çalışmalarına itiraz ediyor 

5.Vanir şehrinde ortaya çıkarılan tiyatro